«УЧЁНЫЕ» ЭТНОНИМЫ ДАТЧАН В СРЕДНИЕ ВЕКА

Андрей Сергеевич Досаев, Илья Борисович Губанов

Аннотация


статья посвящена употреблению созвучных античных этнонимов для обозначения датчан в Средние века. В ходе исследования было установлено, что существовало всего два таких этнонима: впервые встречающиеся у Тегана Трирского данаи и изобретённые Дудоном из Сен-Кантена даки. Первый из них остался почти незамеченным современниками, а второй приобрёл большую популярность сначала в Нормандии, а затем и в соседних странах от Англии и Фландрии до Польши и Италии. За единственным исключением все прочие случаи употребления этих этнонимов отностяся к периоду после начала XI в.


Полный текст:

PDF

Литература


Агишев, Аникьев — Не только саги …: ранняя история Норвегии в средневековых памятниках / пер. с лат. С. Ю. Агишева, И. И. Аникьева и др. — СПб.: Наука, 2017. — 469 с.

Досаев — Саксон Грамматик. Деяния данов. В 2 томах. I–XVI книги / пер. с лат. яз. и коммент. А. С. Досаева, под ред. И. А. Настенко. — М.: Русская панорама; СПСЛ, 2017. — 1224 с. — (Mediaevalia: средневековые литературные памятники).

Досаев, Кутарев — Жизнеописание Оттона Бамбергского в церковных сочинениях и преданиях / пер. с лат., исслед. и коммент. А. С. Досаева и О. В. Кутарева. — СПб.: Дмитрий Буланин, 2021. — 912 с.

Дьяконов — Хроники Сицилийского королевства / пер. с лат. и комм. И. В. Дьяконова. — М.: Русская панорама; СПСЛ, 2021. — 544 с. — (Mediaevalia: средневековые литературные памятники).

Козлов — Козлов А. С. "Chronicon de gestis normannorum in Francia" как источник // Античная древность и средние века, Вып. 39. 2009, с. 108–122.

Мереминский — Генрих Хантингдонский. История англов / пер. с лат. С. Г. Мереминского. — М.: РФСОН; Ун-т Дмитрия Пожарского, 2015. — 608 с. — (Исторические источники).

Назаренко, 2001 — Назаренко А. В. Древняя Русь на международных путях: Междисциплинарные очерки, культурных, торговых, политических отношений IX–XII веков. — М.: Языки русской культуры, 2001. — 784 с.

Назаренко, 2010 — Древняя Русь в свете зарубежных источников. Хрестоматия. Т. 4. Западноевропейские источники: сост., пер и комм. А. В. Назаренко. — М.: РФСОН, 2010. — 512 с.

Попова — Галл Аноним. Хроника или деяния князей или правителей польских / пер. с лат. и комм. Л. М. Поповой. — М.: Изд-во АН СССР, 1961. — 172 с. — (Памятники средневековой истории народов Центральной и Восточной Европы).

Разумовская. — Гельмольд из Босау. Славянская хроника / пер. с лат. Л. В. Разумовской // Адам Бременский, Гельмольд из Босау, Арнольд Любекский. Славянские хроники. — М.: SPSL — «Русская панорама», 2011, с. 151–304. — (Mediaevalia: средневековые литературные памятники).

Рыбаков — Римберт. Житие св. Ансгария / пер. с лат. В. В. Рыбакова // Из ранней истории шведского народа и государства: первые описания и законы. — М.: РГГУ, 1999, с. 20–55.

Савукова — Григорий Турский. История франков / пер. с лат. В. Д. Савуковой. — М.: Наука, 1987. — 464 с. — (Литературные памятники).

Сидоров — Теган. Деяния императора Людовика / пер. с лат. и коммент. А. И. Сидорова. — СПб.: Алетейя, 2003. — 187 с. — (Интеллектуальная история в текстах и исследованиях).

Скржинская — Иордан. О происхождении и деяниях гетов / пер. с лат. Е. Ч. Скржинской. — М.: Востлит, 1960. — 436 с.

Тихомиров — Беовульф / пер. с др.-англ. В. Г. Тихомирова // Беовульф. Старшая Эдда. Песнь о Нибелунгах. — М.: Художественная литература, 1975, с. 27–180. — (Библиотека всемирной литературы [Сер. 1. Т. 9]).

Тюленев — Павел Орозий. История против язычников / пер. с лат., вст. ст., комм. и указ. В. М. Тюленева. — СПб.: Издательство Олега Абышко, 2004. — 544 с. — (Библиотека христианской мысли. Источники).

Шахов — Марциан Капелла. Бракосочетание Филологии и Меркурия / пер. с лат. и комм. Ю.А. Шахова. — М.; СПб.: Центр гуманитарных инициатив, Петроглиф, 2019. — 400 с. — (Mediaevalia: Средневековье как историко-культурный феномен).

Шервинский — Публий Вергилий Марон. Буколики. Георгики. Энеида / пер. с лат. С. В. Шервинского и др. — М.: Художественная литература, 1971. — 447 с. — (Библиотека всемирной литературы [Т. 6]).

Act. Olav. — Acta Sancti Olavi regis et martyris / ed. G. Storm // MHN. T. 1. — Kristiania, 1880, s. xxxi–xli, 125–144.

Adam. Scot. — Adami Praemonstratensis De tripartito tabernaculo / ed. G.-P. Migne // PL. T. 198. — Paris, 1855, col. 609–796.

Adelg. — Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde. Bd. 7. — Hannover, 1882, s. 621–626.

Ælnoth. — Gesta Swenomagni regis et filiorum eius et passio gloriosissimi Canuti regis et martyris / ed. M. Cl. Gertz // VSD. — Købwnhavn, 1908–1912, p. 77–136.

Ælred. — Ælredus Rievallensis. Genealogia regum Anglorum / ed. G.-P. Migne // PL. T. 195. — Paris, 1855, col. 711–738.

Alan. Flandr. — Clara Wille. Prophetie und Politik: Die Explanatio in Prophetia Merlini Ambrosii des Alanus Flandrensis (Lateinische Sprache und Literatur des Mittelalters. Vol. 49, 2). — Bern, 2015. — 864 p.

Alexan. — M. Philippi Gualtheri ab Insuli dicti de Castellione Alexandreis / ed. F. A. W. Mueldener. — Lipsia, 1863. — 239 p.

Alfr. Beverl. — Aluredi Beverlacensis Annales, sive historia de gestis regum Britanniæ, libris IX. — Oxonium, 1716. — lii,172 p.

Ann. Aquen. — Annales Aquenses / ed. G. Waitz // MGH, SS. T. 24. — Hannovera, 1879, p. 34–39.

Ann. Egmund. — Annales Egmundiani / ed. G. H. Pertz // MGH, SS. T. 16. — Hannovera, 1859, p. 105–196.

Ann. Laud. — Annales Laudenses auctoribus Ottone et Acerbo Morenis / ed. Ph. Jaffé // MGH, SS. T. 18. — Hannovera, 1863, p. 582–659.

Ann. Magd. — Annales Magdeburgenses / ed. G. H. Pertz // MGH, SS. T. 16. — Hannovera, 1859, p. 105–196.

Ann. regn. Franc. — Annales regni Francorum / ed. F. Kurze (MGH, SS rer. Germ. [T. 6]). — Hannovera, 1895. — xx, 204 p.

Ann. Roden. — Annales Rodenses / ed. G. H. Pertz // MGH, SS. T. 16. — Hannovera, 1859, p. 689–723.

Auct. Gembl. — Auctarium Gemblacensis / ed. G. H. Pertz // MGH, SS. T. 6. — Hannovera, 1844, p. 390–392.

Beow. — Beowulf: an Edition / ed. Bruce Mitchell, Fred C. Robinson. — Wiley, 1998. — 332 p.

Chron. Clarev. — Chronicon Clarevallense / ed. G.-P. Migne // PL. T. 185. — Paris, 1855, col. 1247–1252.

Chron. Gozec. — Chronicon Gozecense / ed. R. Köpke // MGH, SS. T. 10. — Hannovera, 1852, p. 140–157.

Chron. Hanon. — Gisleberti chronicon Hanoniense / ed. W. Arndt // MGH, SS. T. 21. — Hannovera, 1869, p. 490–601.

Chron. Hugon. Flav. — Chronicon Hugonis monachi Virdunensis et Divionensis, abbatis Flaviniacensis / ed. G. H. Pertz // MGH, SS. T. 8. — Hannovera, 1848, p. 288–502.

Chron. Lethr. — Chronicon Lethrense / ed. M. Cl. Gertz // SMHDMA. T. 1. — Kobwnhavn, 1917, p. 34–53.

Chron. Norman. — Chronicon de Normannorum gestis in Francia / ed. G. H. Pertz // MGH, SS. T. 1. — Hannovera, 1826, p. 532–536.

Dan. Run. — Danmarks Runeindskrifter / ed. L. Jacobsen, E. Moltke. Bd. 1–2. — København, 1941–1942.

Dudo — De moribus et actis primorum Normanniae ducum auctore Dudone sancti Quintini decano / ed. J. Lair. — Caen, 1865. — 322 p.

Galb. Brug. — Passio Karoli comitis auctore Galberto / ed. R. Köpke // MGH, SS. T. 12. — Hannovera, 1856, p. 561–619.

Gauf. Clarev. — Ex vitae s. Bernardi libro III auctore Gaufrido / ed. G. Waitz // MGH, SS. T. 26. — Hannovera, 1882, p. 109–120.

Gauf. Malat. — Gaufredi Malaterrae Historia Sicula de Roberti Guiscardi et Rogerii, Calabriae Ducum, rebus in Campania, Apulia, Brutiis, Calabria, et Sicilia gestis / ed. L. A. Muratorius // Rerum Italicarum Scriptores. T. V. — Mediolanum, 1723, p. 544–602.

Gen. I–VII. — Series et Genealogiae Regum Danorum I–VII / ed. M. Cl. Gertz // SMHDMA. T. 1. — København, 1917, p. 144–194.

Gest. Phil. Aug. — Gesta Philippi Augusti, Francorum Regis auctore Guillelmo Armorico, ipsius Regis capellano / publ. M.-J.-J. Brial // Recueil des Historiens des Gaules et de la France. T. 17. — Paris, 1818, p. 62–116.

Getica. — De origine actibusque Getarum / rec. Th. Mommsen // MGH Auct.ant. T. 5. P. 1. — Berolinum, 1882, p. 51–138.

Goff. Busser. — Cronaca di Goffredo da Bussero / ed. L. Grazioli (Archivio storico Lombardo [S. 4, Vol. 5]). — Milano, 1906, 227–245.

Greg. Tur. — Gregorii episcopi Turonensis libri historiarum X / ed. B. Rrusch, W. Levison (SS rer. Merov. [T. 1. P. 1]). — Hannovera, 1951. — xlii, 641 p.

Helm. — Helmoldy presbyteri Bozoviensis chronica Slavorum / ed. B. Schmeidler (MGH, SS. rer. Germ. [T. 32]). — Hannovera, 1837. — xxxii, 284 p.

Henr. Hunt. — Henrici archidiaconi huntendunensis Historia Anglorum / ed. T. Arnold (Rerum Britannicarum Medii Aevi Scriptores. Vol. 74). — London, 1879. — lxvi, 358 p.

Herbord. — Herbordi Dialogus de Vita S. Ottonis episcopi Babenbergensis / ed. J. Wikarjak, K. Liman (MPH. NS. T. 7. P. 3). — Warszawa, 1974. — xxxiii, 241 p.

Herim. Tornac. — Herimanni liber de restauratione monasterii S. Martini Tornacensis / ed. G. Waitz // MGH, SS. T. 14. — Hannovera, 1883, p. 274–317.

Hist. Norv. — Historia Norvegiae / ed. G. Storm // MHN. T. 1. — Kristiania, 1880, s. xiv–xxx, 69–124.

Knut I. — Knut I / hrsg. F. Liebermann // Die Gesetze der Angelsachsen. T. 1. — Halle, 1903, s. 278–307.

Lamb. Ard. — Lamberti Ardensis historia comitum Ghisnensium / ed. I. Heller // MGH, SS. T. 24. — Hannovera, 1879, p. 550–642.

Marian. Scot. — Mariani Scotti chronicon / ed. G. Waitz, P. Kilon // MGH, SS. T. 5. — Hannovera, 1844, p. 481–568.

Mart. Cap. — Martiani minei felicis Capellae, Afri Carthaginiensis De nuptiis Philologiae et Mercurii et de septem artibus liberalibus libri novem. — Francoefurtum, 1836. — 836 p.

Mir. Egid. — Miracula beati Egidii auctore Petro Gullelmo / ed. Ph. Jaffé // MGH, SS. T. 12. — Hannovera, 1856, p. 316–323.

Offic. Ringst. — Historia sancti Kanuti ducis et martyris ex officio, ut videtur, ecclesie Rinfstadensis / ed. M. Cl. Gertz // VSD. — Købwnhavn, 1908–1912, p. 189–204.

Ord. Vit. — Orderici Vitalis angligenae, coenobii uticensis monachi, Historiae ecclesiasticae libri tredecim / ed. A. le Prévost. T. 1–5. — Paris, 1838–1855.

Oros. — Pauli Orosii presbyteri Hispani adversus paganos historiarum libri septem / ed. S. Havercampi. — Thorunium, 1857. — 327 p.

Ott. Fris. chron. — Ottonis episcopi Frisingensis Cronica sive Historia de duabus civitatibus / ed. A. Hofmeister (MGH, SS rer. Germ. [T. 45]). — Hannovera, 1912. — cxiv, 577 p.

Ott. Fris. gest. — Ottonis et Rahewini Gesta Friderici I imperatoris / ed. G. Waitz (MGH, SS rer. Germ. [T. 46]). — Hannovera, 1912. — xli, 385 p.

Panth. — Gotifridi Viterbiensis Pantheon / ed. G. Waitz // MGH, SS. T. 22. — Hannovera, 1872, p. 107–305.

Papias — Papias. Elementarium Doctrinae Rudimentum. — Venetiis, 1491. — 397 p.

Philip. — Guillelmi Brittonis-Armorici Philippeidos libri XII, ipsius Regis capellano / publ. M.-J.-J. Brial // Recueil des Historiens des Gaules et de la France. T. 17. — Paris, 1818, p. 117–286.

Radul. chron. — Radulfi Nigri Chronica: The chronicles of Ralph Niger / ed. R. Anstruther. — London, 1851. — xii, 191 p.

Raven. Cosm. — Ravennatis Anonymi Cosmographia et Gvidonis Geographica / ed. M. Pinder, G. Parthey. — Berolinum, 1860. — xviii, 674 p.

Reg. Dan. — Regesta diplomatica historiæ danicæ. T. 1. — Hafnia, 1847. — xxxiv, 816 p.

Reg. pont. — Regesta pontificum Romanorum ab condita ecclesia ad annum post Christum natum 1198 / ed. Ph. Jaffe. T. 1–2. — Lipsia, 1885–1888.

Relat. de Will. — Anonymi auctoris Brevis relatio de origine Willelmi Conquestoris / ed. I. A. Gilles // Scriptores rerum gestarum Willelmi Conquestoris. — Londinum, 1845, p. 1–23.

Rob. Tor. — Chronique de Robert de Torigni, abbé du Mont-Saint-Michel / par. L. Delisle. T. 1–2. — Rouen, 1872–1873.

Rog. Hov. — Chronica magistri Rogeri de Hovedene / ed. W. Stubbs. Vol. 1–4 (Rerum Britannicarum medii aevi scriptores, 51). — London, 1868–1871.

Rud. Trud. — Rodulfi Gesta abbatum Trudonensium / ed. R. Köpke // MGH, SS. T. 10. — Hannovera, 1852, p. 227–448.

Saxo Gram. — Saxo Grammaticus. Gesta Danorum: The History of the Danes / ed. by Karsten Friis-Jensen, transl. by Peter Fisher (Oxford Medieval Texts). T. 1–2. — Oxford: Oxford University Press, 2015. — lxxxviii, 1751 p.

Sven. Hist. — Svenonis Aggonis filii Brevis historia regum Dacie / ed. M. Cl. Gertz // SMHDMA. T. 1. — København, 1917, p. 94–141.

Sven. Lex. — Svenonis Aggonis filii Lex castrtensis sive curie / ed. M. Cl. Gertz // SMHDMA. T. 1. — København, 1917, p. 64–93.

Theod. — Theodrici Monahi Historia de antiqitate regum Norwagiensium / ed. G. Storm // MHN. T. 1. — Kristiania, 1880, s. i–xiv, 1–68.

Verg., Aen. — P. Vergilii Maronis Aeneidos // P. Vergilii Maronis Opera omnia / ex rec. J. C. Jahn. — Lipsia, 1852, p. 85–347.

Vinc. Kadl. — Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem Kronica Polska / wyd., wstępem i kom. opatrzył M. Plezia (MPH. NS [T. 11]). — Krakow, 1994. — xxxiv, 213 p.

Vita Ansk. — Vita sancti Anskarii / ed. F. Dahlmann // MGH, SS. T. 2. — Hannovera, 1829, p. 683–725.

Vita Hludow. — Thegani Vita Hludowici imperatoris / ed. G. H. Pertz // MGH, SS. T. 2. — Hannovera, 1829, p. 585–604.

Vita Willib. — Alcuini Vita sancti Willibrordi auctore Petro Gullelmo / ed. W. Wattenbach // BRG. T. 6. — Berolinum, 1873, p. 39–79.

Vita Wolf. Brunw. — Ex Vita Wolfhelmi abbatis Brunwilarensis auctore Conrado / ed. R. Wilmans // MGH, SS. T. 12. — Hannovera, 1856, p. 180–195.

Wilh. Gem. — Willelmus Calculus Gemmeticensis monacus. Historia Northmannorum / ed. G.-P. Migne // PL. T. 149. — Paris, 1882, col. 779–961.

Wilh. Newb. — Historia rerum Anglicarum Willelmi Parvi / ed. H. C. Hamilton. Vol. 1–2. — Londinum, 1856.


Ссылки

  • На текущий момент ссылки отсутствуют.


(c) 2021 Андрей Сергеевич Досаев, Илья Борисович Губанов